34. MEKTUP

   Hacı Muhammed el-Lahori ye Göndermiştir

·         Alem-i emirden olan beş cevherin geniş izahı

Dünya ve ahiret mutluluğunu elde etmek iki cihanın efendisi Sevgili Peygamberimiz e (s.a.v.) tabi olmaya bağlıdır. Felsefecinin basiret gözü sevgili Peygamberimiz e tabi olmakla müşerref olma­dığından, Vacip Teâlâ’ nın mertebesi şöyle dursun, “alem-i emrin” hakikatinden bile habersiz kalmıştır. Onun kıt bakışı “halk alemi” yle sınırlıdır. Hatta bundan bile tam haberdar değildir.

Onların isbat etmeye çalıştıkları beş cevherin hepsi halk alemindedir. Bilgisizlikleri sebebiyle aklı ve nefsi mücerret varlıklardan kabul etmişlerdir. Oysa nefis tezkiyeye muhtaç nefs-i emmareden ibarettir. Kendi haline bırakılsa nefsin tutkusu hep aşağılık şeyleredir. Onun alemi emirle ne münasebeti olabilir ki! Onun so­yutlukla ne işi var ki!

Akla gelince o, akledilen şeyler arasından ancak duyularla algılananları idrak edebilir. Hatta ancak duyularla algılanabilir hükmünde olanları idrak edebilir. Duygularla münasebeti olma­yanlara gelince, bunların gözlem aleminde bir benzeri ve misali yoktur. Bu sebeple akıl bunları idrake yol bulamaz ve akıl anahtarıyla bunların kilitleri açılmaz. Nitekim keyfiyetsiz varlıkların hükümleri konusunda akıl yetersiz kalmış ve gayb alemini idrak hu­susunda yolunu şaşırmıştır. Bütün bunlar onun halk aleminden olduğunun belirtileridir. Oysa emir aleminin meyli keyfiyetsiz olanlaradır.

Emir aleminin başlangıcı kalp mertebesindendir. Kalbin üs­tünde ruh, ruhun üstünde sır, sırrın üstünde hafi, hafinin de üstünde ahfâ vardır. Eğer emir aleminin bu beş hakikatına “beş cevher” denecek olursa bunun bir doğruluk payı vardır Felsefeciler kıt bakışları sebebiyle, topladıkları birkaç çanak çömlek parçasını cevher zannetmişlerdir. Yukarıda bahsi geçen emir aleminin beş cevherini kavramak ve onların hakikatına vakıf olmak ancak peygambere tabi olanlar arasında kâmil kişilere nasip olur.

Küçük alem kabul edilen insanda bulunan şeyler büyük alemde bulunan şeylerin örneklerini oluşturduğundan bu beş cevherin asılları da yine büyük alemdedir. Nitekim kalp küçük alemde bunların başlangıç noktası olduğu gibi, yüce arş da bu beş cevherin büyük alemdeki başlangıç noktasıdır. Bu münasebetle kalbin Allah’ın arşı olduğu söylenir. Büyük alemin bu beş cevherinden geriye kalanlar arşın ötesindedir. Arş büyük alemde halk alemiyle emir alemi arasında bir geçittir. Nitekim kalp de küçük alemde halk alemiyle emir alemi arasında bir geçittir. Kalp ve arş her ne kadar halk aleminde zuhur ediyorlarsa da gerçekte onlar emir alemindendir. Bu ikisinin keyfiyet ve kemmiyetten uzak olan var­lıklardan nasibi vardır.

Bu beş cevherin hakikatlerine vakıf olma iddiası, seyr u sülûkü bütün ayrıntılarıyla tamamlamış ve sonların sonuna ulaş­mış evliyanın kamil ve nadirleri için makbuldür.

Eğer Allah’ın lütfuyla, vücup mertebesini açıklayıp talihli kimsenin basiret gözünü açarsak bu mahalde işbu cevherlerin de asıllarına vakıf olur. Böylece işbu küçük-büyük cevherler onun nazarında hakiki cevherlerin gölgeleri gibi olur.